Yapay Zekâ ile Çalışan Takibi: İşverenler Nerede Sınırı Aşıyor?
25.09.2025Yapay Zekâ ile Çalışan Takibi: Ä°ÅŸverenler Nerede Sınırı Aşıyor?
Bir yazılım düÅŸünün: çalışanın bilgisayarında sessizce çalışıyor, her birkaç dakikada bir ekran görüntüsü alıyor, hangi tuÅŸa kaç kere basıldığını sayıyor, hatta kameradan göz kırpma sayısını bile ölçüyor. “Ne güzel, disiplin artar, kimse iÅŸten kaytarmaz” diye düÅŸünebilirsiniz. Fakat hukuk böyle düÅŸünmüyor. O yazılım bir gün mahkemede ÅŸirketin aleyhine delil olarak önünüze geldiÄŸinde, çalışanın kahve molasını kaç dakika uzattığına deÄŸil, iÅŸveren olarak hangi sınırları ihlal ettiÄŸinize bakılır.
Pandemiden sonra yaygınlaÅŸan uzaktan ve hibrit çalışma düzeni, iÅŸverenlerin gözetim ihtiyacını artırdı. Evden çalışanların bilgisayarı başında olup olmadığını öÄŸrenmek için “performans yazılımı” adı verilen sistemler devreye girdi. Bazıları çalışanın uygulamalar arasında geçiÅŸ yapmasını saniye saniye raporluyor, bazıları ise verimlilik skorları çıkarıyor. Kimi ÅŸirketlerde çalışanlar kendini adeta sanal bir gözetleme kulesinin altında buluyor. Fakat gözden kaçan nokta ÅŸu: her ekran görüntüsü, her klavye kaydı, her dikkat ölçümü aslında birer kiÅŸisel veridir.
KVKK’ya göre kiÅŸisel veriler ancak açık rıza ile ya da kanunda belirtilen istisnalar kapsamında iÅŸlenebilir. Ä°ÅŸ Kanunu, iÅŸverenin denetim hakkını tanır, ancak aynı zamanda iÅŸçiyi koruma yükümlülüÄŸü getirir. Anayasa’nın 20. maddesi özel hayatın gizliliÄŸini güvence altına alır. Yani iÅŸverenin elinde sınırsız bir gözetim yetkisi yoktur. Denetim ile gözetim arasındaki çizgi incelir ve ölçüsüzlük baÅŸladığında iÅŸveren hukuki riskin tam ortasına düÅŸer.
Yargıtay’ın doÄŸrudan yapay zekâ tabanlı yazılımlar üzerine verilmiÅŸ bir kararı henüz bulunmuyor. Ancak emsal niteliÄŸinde pek çok karar mevcut. Çalışanın e-postalarının izinsiz okunması, kamera kayıtlarının amacı dışında kullanılması ya da özel hayatına aşırı müdahale edilmesi hallerinde, iÅŸverenin tazminat ve iÅŸe iade yükümlülüÄŸü doÄŸmuÅŸtur. Bu mantığın yapay zekâ destekli izleme sistemleri için de geçerli olacağı açıktır. Bir çalışanın “beni 7/24 izlediler, özel hayatım ihlal edildi” iddiası, sadece bir ÅŸikâyet deÄŸil, mahkemede güçlü bir argüman olabilir.
Risklerin çeÅŸitliliÄŸi de azımsanacak gibi deÄŸildir. KVKK ihlali halinde milyon liralık idari para cezaları gündeme gelebilir. Çalışanlar, manevi tazminat davaları açabilir. Yalnızca yazılım raporlarına dayanarak yapılan fesihler geçerli sebep sayılmaz; bu durumda iÅŸe iade, boÅŸta geçen süre ücreti ve tazminatlar ÅŸirket bütçesini zorlar. Bir çalışanın açtığı dava bile iÅŸverene ağır bir fatura çıkarabilir. Ä°ÅŸin bir de itibar boyutu vardır: çalışanların “biz robot gibi izleniyoruz” algısı, sendikal ÅŸikâyetleri artırır, medyaya yansıyabilir, müÅŸteri gözünde güveni sarsar. Yani kaybınız sadece maddi deÄŸil, aynı zamanda marka deÄŸeriniz olur.
Peki iÅŸveren ne yapmalı? Öncelikle çalışanı bilgilendirmek zorundadır. Hangi verilerin toplandığı, hangi amaçla kullanılacağı ve kimlerin eriÅŸebileceÄŸi net biçimde anlatılmalıdır. Gereken durumlarda açık rıza alınmalıdır. Ä°zleme yöntemleri ölçülü olmalıdır; çalışanı her saniye kayda almak yerine proje bazlı raporlarla verimliliÄŸi ölçmek çok daha makul bir yoldur. Toplanan verilerin güvenliÄŸi saÄŸlanmalı, ÅŸifreleme ve eriÅŸim sınırlandırmaları uygulanmalıdır. Tüm süreç yazılı ÅŸekilde belgelenmeli, gerektiÄŸinde Kurul veya mahkeme önünde savunma yapılabilecek güçlü bir dosya hazırlanmalıdır.
Ä°ÅŸ sözleÅŸmelerine ve ÅŸirket içi yönetmeliklere yapay zekâ kullanımına iliÅŸkin hükümler eklenmesi de kritik önemdedir. Çalışana açıkça “bu yazılım ÅŸu amaçla kullanılacak” denmelidir. Böylece ileride “benim haberim yoktu” itirazları en baÅŸtan önlenmiÅŸ olur. Ayrıca yüksek riskli kararlar - iÅŸten çıkarma ya da disiplin yaptırımı gibi - yalnızca algoritmaya bırakılmamalıdır. Ä°nsan gözetimi eklenmeli, raporlar somut belgelerle desteklenmelidir. Aksi halde mahkeme, yapay zekâ raporunu tek başına geçerli sebep kabul etmeyecektir.
Yapay zekâ doÄŸru yönetildiÄŸinde iÅŸveren için deÄŸerli bir yardımcıdır. Çalışanların iÅŸ yükünü dengelemeye, verimliliÄŸi artırmaya katkı saÄŸlar. Fakat yanlış yönetildiÄŸinde aynı teknoloji, ÅŸirketi hem dava dosyalarının hem de gazete manÅŸetlerinin konusu haline getirir. Hukukta bir kural vardır: Önlem almak her zaman cezadan ucuzdur. Bugün bilgilendirme, açık rıza ve ölçülü kullanım adımlarını atmak, yarın milyonluk tazminatlardan çok daha az maliyetlidir.
Unutmayın, çalışanınızı kontrol etmek için kurduÄŸunuz yazılım, bir gün sizin aleyhinize açılacak davanın en güçlü delili haline gelebilir.
Avukat & Hukuk Müşaviri