III. Bölüm - Matrah ve Vergi Artırımı

III. Bölüm - Matrah ve Vergi Artırımı

13.03.2023

V- Matrah ve Vergi Artırımı

Kanuna göre matrah artırımı; 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yıllarına iliÅŸkin olarak gelir ve kurumlar vergisi ile katma deÄŸer vergisi ve bazı gelir ve kurumlar vergisi stopajları için yapılabilecektir.

Matrah artırımında bulunulan yıl için daha sonra vergi incelemesi ve cezalı tarhiyat yapılmayacaktır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları yıllara ait zararların %50’si, 2022 ve izleyen yıllar kârlarından mahsup edilmez.

Ancak 2022 yılına iliÅŸkin matrah artırımında bulunulması durumunda zararlarının tamamı 2023 ve sonraki yıllarda mahsuba konu olmayacaktır. Bu yıla iliÅŸkin yıllık beyannamelerde hesaplanan vergilerinden mahsup edilemeyen geçici vergiler iade edilemeyecektir.

Ayrıca gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin beyan ettikleri matrahları artırmaları hâlinde, daha önce tevkif yoluyla ödemiÅŸ oldukları vergiler, artırılan matrahlar üzerinden hesaplanan vergilerden mahsup edilebilecektir. Önceki yapılandırma kanunlarında bunun yapılamayacağına iliÅŸkin madde hükmü vardı, bu kanun teklifinde ise bu hükme yer verilmemiÅŸtir.

1- Kurumlar Vergisi Matrah Artırımı

Kurumlar vergisi matrah artırımı, belirlenen tüm yıllar (2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022) için yapılabileceÄŸi gibi istenilen yıl ya da yıllar için de yapılabilecektir.

 

Matrah Artırım Oranları ile Asgari Artırım Tutarları
Beyannameye İlişkin Yıl	Matrah Artırım Oranı	Asgari Artırım Tutarı	Vergi Oranı	İndirimli Oran
2018	35%	200.000	20%	15%
2019	30%	215.000	20%	15%
2020	25%	230.000	20%	15%
2021	20%	260.000	20%	15%
2022	25%	500.000	20%	15%

 

Ä°lgili yıla iliÅŸkin olarak verilen beyannamede matrah beyan edilmemiÅŸse, matrah oluÅŸmamışsa ya da hiç beyanname verilmemiÅŸse yine Asgari Artırım Tutarları dikkate alınacaktır.

Artırılan matrahlar, %20 oranında vergilendirilecek ve üzerinden ayrıca herhangi bir vergi alınmayacaktır. Ancak, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, artırımda bulunmak istedikleri yıla ait yıllık beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiÅŸ, bu vergi türlerinden tahakkuk eden vergilerini süresinde ödemiÅŸ ve bu vergi türleri için bu Kanunun 2 nci ve 3 üncü madde hükümlerinden yararlanmamış olmaları ÅŸartıyla bu fıkra hükmüne göre artırılan matrahları %15 oranında vergilendirilecektir. Ä°stisna, indirim ve mahsuplar nedeniyle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken verginin bulunmaması hâlinde de bu hüküm uygulanacaktır.

Artırılan matrahlar üzerinden ödenecek vergiler KKEG niteliÄŸindedir.

2022 Takvim Yılına Yönelik Matrah Artırımında Bulunulabilmesi Ä°çin;

• Bu yıla iliÅŸkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiÅŸ olması ve

• Bu beyannamelerde beyan edilen vergiye esas matrahların, 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın %122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar ile 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın %40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanından az olmaması,

gerekmektedir.

Ayrıca, 2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunmak isteyen mükellefler tarafından 1/1/2023 tarihinden sonra matrah azaltıcı nitelikte düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda, bu bent hükmüne istinaden yapılacak kıyaslamada düzeltme öncesi beyan edilen matrahlar esas alınacaktır.

2022 Takvim Yılına İlişkin Olarak;

1- Üçüncü Geçici Vergilendirme Dönemi Gelir Veya Kurumlar Vergisi Beyannamesinin VerilmemiÅŸ Olması Halinde,

Ä°kinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinde beyan edilen matrahın %100 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar kıyaslamada dikkate alınacaktır.

2- Sadece Birinci Geçici Vergilendirme Dönemi Beyannamesinin VerilmiÅŸ Olması Halinde,

Birinci geçici beyannamesinde beyan edilen matrahın %300 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar kıyaslamada dikkate alınacaktır.

3- Zarar Beyan EdilmiÅŸ Veya Matrah OluÅŸmaması Ya Da Hiç Beyanname VerilmemiÅŸ Olması Halinde,

2021 takvim yılı ve 2022 yılının üçüncü geçici vergilendirme dönemine iliÅŸkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde zarar beyan edilmiÅŸ olması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluÅŸmaması ya da hiç beyanname verilmemiÅŸ (ilgili yıllarda faaliyette bulunmuÅŸ veya gelir elde etmiÅŸ olup da bu faaliyetlerini ve gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakanlar dâhil) olması durumunda, 2022 yılı gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri için bu ÅŸart aranmayacaktır.

2022 yılı gelir ve kurumlar vergisi matrah artırımına esas tutarların belirlenmesinde, asgari tutarlardan az olmamak üzere bu bent hükmüne göre belirlenen tutarların %25'i dikkate alınacaktır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları 2022 yılına ait zararlarının tamamı 2023 yılından itibaren izleyen yıl karlarından mahsup edilmeyecektir. 2022 yılma yönelik matrah artırımında bulunan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu yıla iliÅŸkin yıllık beyannamelerinde hesaplanan vergilerinden mahsup edilemeyen geçici vergiler iade edilmeyecektir.

2- Gelir Vergisi Matrah Artırımı

Gelir vergisi matrah artırımına iliÅŸkin özet tabloya aÅŸağıda yer verilmiÅŸtir.

Matrah Artırımı Ve Vergi Oranları İle Asgari Artırım Tutarı
Yıl	Matrah Artırım Oranları	Bilanço Esası ve Serbest Meslek Kazancı Asgari Artırım Tutarı (TL)
2018	35%	94.000
2019	30%	99.600
2020	25%	105.800
2021	20%	112.400
2022	25%	200.000

 

Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançtan oluÅŸan mükellefler için vergilendirmeye esas alınacak asgari matrah, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiÅŸ tutarların ilgili yıllar itibarıyla 1/10’undan, geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluÅŸanlar için 2/5’inden, geliri bunlar dışında kalan diÄŸer gelir vergisi mükellefleri için ise iÅŸletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiÅŸ tutardan az olamaz. Bu bendin uygulanmasında ilgili yıllar itibarıyla gayrimenkul sermaye iratları için belirlenen istisna tutarları dikkate alınmaz.

3- Katma Değer Vergisi Matrah Artırımı

Katma deÄŸer vergisi mükelleflerinin her bir vergilendirme dönemine iliÅŸkin olarak verdikleri beyannamelerindeki hesaplanan katma deÄŸer vergisinin yıllık toplamı üzerinden aÅŸağıda belirtilen oranlarda katma deÄŸer vergisini artırmaları halinde ilgili dönemlere iliÅŸkin katma deÄŸer vergisi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır.

Katma Değer Vergisi Artırımı
Yıl	Oran
2018	3%
2019	3%
2020	2,5%
2021	2%
2022	2%

• Katma deÄŸer vergisi mükelleflerinin, artırıma esas alınan ilgili yılın vergilendirme dönemlerinin tamamı için artırımda bulunmaları zorunludur. Åžu kadar ki, mükelleflerin artırımda bulunmak istedikleri yıl içinde iÅŸe baÅŸlamaları ya da iÅŸi bırakmaları hâlinde, faaliyette bulunulan vergilendirme dönemleri için bu fıkrada belirtilen esaslar çerçevesinde artırımda bulunulur.

• Mükelleflerin artırımda bulunmak istedikleri yıl içindeki vergilendirme dönemlerine iliÅŸkin olarak bu Kanunun yayımı tarihinden önce yapılıp kesinleÅŸen tarhiyatlar, ilgili dönem beyanı ile birlikte dikkate alınır.

• Artırım talebinde bulunulan yılları izleyen dönemlerde yapılacak vergi incelemelerine iliÅŸkin olarak artırım talebinde bulunulan dönemler için, sonraki dönemlere devreden katma deÄŸer vergisi yönünden ve artırım talebinde bulunulan dönemler için ihraç kaydıyla teslimlerden veya iade hakkı doÄŸuran iÅŸlemlerden doÄŸan terkin ve iade iÅŸlemleri ile 3065 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki iÅŸlemler veya müteselsil sorumluluk kapsamındaki iÅŸlemlerle ilgili inceleme ve/veya tarhiyat hakkı saklıdır. Sonraki dönemlere devreden katma deÄŸer vergisi yönünden yapılan incelemelerde artırım talebinde bulunulan dönemler için tarhiyat önerilemez.

• Buna göre ödenen katma deÄŸer vergisi, gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak nazara alınmayacak, ödenmesi gereken katma deÄŸer vergilerinden indirilmeyecek veya herhangi bir ÅŸekilde iade konusu yapılmayacaktır.

• Bir aylık vergilendirme dönemine tabi olan katma deÄŸer vergisi mükelleflerince, artırımda bulunulmak istenilen yıl içindeki vergilendirme dönemleri ile ilgili olarak aÅŸağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.

1) Verilmesi gereken katma deÄŸer vergisi beyannamelerinden, en az üç döneme ait beyannamenin verilmiÅŸ olması hâlinde, bu yıla ait dönemlerden verilmiÅŸ olan beyannamelerdeki hesaplanan katma deÄŸer vergisi tutarlarının ortalaması bir yıla iblaÄŸ edilerek, artırıma esas olmak üzere yıllık hesaplanan katma deÄŸer vergisi tutarı bulunur ve bu tutar üzerinden yukarıda belirtilen oranlara göre artırım tutarı hesaplanacaktır.

2) Hiç beyanname verilmemiÅŸ ya da bir veya iki döneme iliÅŸkin beyanname verilmiÅŸ olması hâlinde, ilgili yıl için gelir veya kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmuÅŸ olması ÅŸartıyla artırılan matrah üzerinden %18 oranında katma deÄŸer vergisi artırımında bulunmak suretiyle kanun hükmünden yararlanılabilecektir. Bu durumda olan adi ortaklık, kollektif ve adi komandit ortaklıklarda ortakların tamamının gelir veya kurumlar vergisi yönünden matrah artırımında bulunmaları ÅŸarttır.

3) Ä°lgili takvim yılı içindeki iÅŸlemlerin tamamının istisnalar kapsamındaki teslim ve hizmetlerden oluÅŸması, tecil-terkin uygulaması kapsamındaki teslimlerden oluÅŸması veya diÄŸer nedenlerle takvim yılının bütün dönemlerinde hesaplanan katma deÄŸer vergisi bulunmaması hâlinde, ilgili yıl için gelir veya kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmuÅŸ olması ÅŸartıyla artırılan matrah üzerinden %18 oranında katma deÄŸer vergisi artırımında bulunmak suretiyle kanun hükmünden faydalanabilecektir. Åžu kadar ki, ilgili takvim yılı içinde burada belirtilen durumların yanı sıra vergiye tabi diÄŸer iÅŸlemlerin de mevcudiyeti nedeniyle hesaplanan vergisi çıkan mükellefler ile yıl içinde beyannamelerinin tamamını vermekle birlikte beyannamelerinin bazılarında hesaplanan KDV bulunmayan mükelleflerin bu fıkra hükmüne göre ödemeleri gereken KDV tutarı, yukarıda belirtildiÄŸi ÅŸekilde hesaplanacak %18 oranındaki KDV tutarından aÅŸağı olmamak kaydıyla, hesaplanan KDV bulunan beyannamelerdeki vergiler toplamına yukarıda belirtilen oranlar uygulanmak suretiyle hesaplanacaktır. Bu kapsama giren mükelleflerin, gelir veya kurumlar vergisi için matrah artırımında bulunmaları gerekmektedir.

4- Ücret, Serbest Meslek, Kira, Kar Payı ve Yıllara Yaygın Ä°nÅŸaat Ä°ÅŸleri Ä°stihkakı Ödemelerinde Stopaj Artırım

Mükellefler, gelir (stopaj) veya kurumlar (stopaj) vergisini artırarak bu maddede belirtilen süre ve ÅŸekilde ödemeleri hâlinde, kendileri nezdinde söz konusu vergiyi ödemeyi kabul ettikleri yıllara ait vergilendirme dönemleri ile ilgili olarak artırıma konu ödemeler nedeniyle gelir (stopaj) veya kurumlar (stopaj) vergisi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır.

Yıl	Ücret, Serbest Meslek, Kira Ve Kar Payı Ödemelerinde Artırım Oranı	Yıllara Yaygın Ä°nÅŸaat Ä°ÅŸleri Ä°stihkaklarında Artırım Oranı
2018	6	1
2019	5	1
2020	4	1
2021	3	1
2022	2	1

 

Verilmesi gereken muhtasar beyannamelerden, en az bir döneme iliÅŸkin beyanname verilmiÅŸ olması hâlinde, beyan edilmiÅŸ ücret ödemelerine iliÅŸkin gayrisafi tutar ortalaması alınmak suretiyle bir yıla iblaÄŸ edilerek, artırıma esas olmak üzere yıllık ücretler üzerinden gelir (stopaj) vergisi matrahı bulunur ve bu tutar üzerinden belirtilen oranlarda gelir vergisi hesaplanır.

Hiç beyanname verilmemiÅŸ olması hâlinde, her ay için hesaplanacak asgari gelir (stopaj) vergisine esas olmak üzere en az;

• Bu Kanunun yayımı tarihinden önce ilgili yılda verilmiÅŸ olan aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama iÅŸçi sayısı kadar iÅŸçi,

• Ä°lgili yılda aylık prim ve hizmet belgelerinin hiç verilmemiÅŸ olması hâlinde, bu Kanunun yayımı tarihine kadar verilmiÅŸ olmak ÅŸartıyla izleyen vergilendirme dönemlerinde verilen ilk aylık prim ve hizmet belgesindeki iÅŸçi sayısı kadar iÅŸçi,

• Bu Kanunun yayımı tarihine kadar aylık prim ve hizmet belgesinin hiç verilmemiÅŸ olması hâlinde en az iki iÅŸçi,

çalıştırıldığı kabul edilmek ve ilgili yılın son vergilendirme döneminde geçerli olan asgari ücretin brüt tutarı esas alınarak hesaplanan gelir (stopaj) vergisi matrahı üzerinden belirtilen oranlarda gelir vergisini ödemek suretiyle bu düzenlemeden yararlanılacaktır.

5) Gelir ve Kurumlar Vergisi Stopajında Artırım

Kanunda belirlenen ve aÅŸağıda yer verilen ödemelere iliÅŸkin gayrisafi tutarların yıllık toplamı üzerinden; aÅŸağıda belirtilen oranlarda gelir (stopaj) vergisini artırmaları halinde, ilgili dönemlere iliÅŸkin gelir (stopaj) vergisi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır.

Ayrıca, 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendi (kar payı ödemeleri), 5520 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin ikinci fıkrası (vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kâr payı ödemeleri) ile 30 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan (tam mükellef kurumlar tarafından, dar mükellef kurumlara yapılan kar payı ödemeleri) ödemeler için;

• Matrah artırımı kapsamında ilgili yıllar için artırılan matrahların % 80 inden az olmamak üzere artırılan matrahlar üzerinden % 15 stopaj ödenmesi ve

• Kâr paylarından matrah artırımı için gelir veya kurumlar vergisi açısından da matrah artırımı yapılması,

şarttır.

Kapsama alınan ödemeler:

a) Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin birinci fıkrasının;

- 2 numaralı bendinde yer alan serbest meslek iÅŸleri nedeniyle yapılan ödemeler

- 3 numaralı bendinde yer alan yıllara yaygın inşaat işleri istihkak bedelleri

- 5 numaralı bendinde yer alan kira ödemeleri

- 6 numaralı bendinde yer alan kar payı ödemeleri (ilk defa bu kanunla getirilmektedir)

- 11 numaralı bendinde yer alan çiftçilere yapılan ödemeler

- 13 numaralı bendinde yer alan esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemeler

b) Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15. maddesinin;

- 1 inci fıkrasının (a) bendinde yer alan yıllara yaygın inşaat işleri istihkak bedelleri

- 1 inci fıkrasının (b) bendinde yer alan kooperatiflere ödenen kira bedelleri

- 2 nci fıkrasında yer alan vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kâr payı ödemeleri

c) Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 30. maddesinin;

- 1 inci fıkrasının (a) bendinde yer alan yıllara yaygın inşaat işleri istihkak bedelleri

- 3 üncü fıkrasında yer alan tam mükellef kurumlar tarafından, dar mükellef kurumlara yapılan kar payı ödemeleri (ilk defa bu kanunla getirilmektedir).

- Ä°lgili yıl içinde verilen muhtasar beyannamelerde beyan edilen tutarlar bir yıla iblaÄŸ edilmeyecektir.

Bu kapsamdaki ödemeler için uygulanacak artırım oranları ÅŸöyledir:

 

193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (11) ve (13) numaralı bentlerinde yer alan ödemeler için ayrı ayrı olmak üzere 2022 yılında geçerli olan tevkifat oranının %25’i oranından az olmamak üzere artırmaları halinde anılan madde hükümlerinden yararlanır.