Menkul Sermaye İradını Nasıl Beyan Ederim?

Menkul Sermaye İradını Nasıl Beyan Ederim?

08.03.2022

Menkul Sermaye İradını Nasıl Beyan Ederim?

Mart ayının gelmesi ile birlikte Gelir Vergisi mükelleflerinin elde ettiği gelirlerinin beyan edilmesine ilişkin beyan dönemi de başlamış oldu. Hatırlayacağınız üzere geçen hafta kira geliri elde edenlerin, elde ettikleri bu geliri nasıl beyan edecekleri konusunu kaleme almıştım. Bu hafta da menkul sermaye iradının neler olduğundan, en çok karşılaşılan menkul sermaye iratlarından ve bu gelirlerin nasıl beyan edecekleri ile beyanname verirken nelere dikkat etmeleri gerektiği üzerinde duracağım.

Öncelikle menkul sermaye iradı nedir, ne tür gelirler menkul sermaye iradı olarak tanımlanır, bu konuya açıklık getirmekte fayda var.

Menkul Sermaye İradı; geliri elden eden şahsın, ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri gelirler, menkul sermaye iradı olarak tanımlanır.

Menkul sermaye iratlarından en çok karşılaşılanları ise aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz;

• Mevduat faizleri,

• Repo gelirleri,

• Devlet tahvili hazine bonolarından elde edilen faizler,

• Alacak faizleri,

• Katılım bankalarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları,

• Şirketlerden alınan kâr payları (temettü gelirleri),

• İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kar payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar),

• Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları,

• Özel sektör tahvillerinden elde edilen faizler,

• Bireysel emeklilik şirketleri tarafından yapılan ödemeler.

Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları,

Aşağıda sayılan menkul sermaye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez ve diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dâhil edilmez;

• Yurt içi bankalardan elde edilen faizler,

• Katılım bankalarınca ödenen kâr payları,

• Repo gelirleri,

• Bireysel emeklilik şirketleri tarafından yapılan ödemeler,

• Şirketlerin kârlarını sermayelerine eklemeleri nedeniyle elde edilen kâr payları,

• Devlet tahvili ve hazine bonosu faizleri.

2.800 TL’lik Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları,

Türkiye’de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları 2.800 TL’lik tutarı aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edileceklerdir;

• Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri,

• İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,

• Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,

• Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (faiz, repo, kar payı vb.),

• Her türlü alacak faizleri.

Burada bahsedilen 2.800 TL’lik tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınacak bir haddir. Buna göre, menkul sermaye iradı olarak elde edilen gelir 2.800 TL’yi aşıyorsa elde edilen gelirin tamamı beyan edilecektir.

53.000 TL’lik Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları,

Elde edilen gelirin 53.000 TL’yi aşması halinde aşağıdaki gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir;

• Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları,

• Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler.

Menkul sermaye iratları toplamının 53.000 TL’yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir.

Kar Paylarının Vergilendirilmesi,

Gerçek kişilerce, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu kapsamında kar payı sayılan gelirler aşağıdaki gibidir;

• Her türlü hisse senetlerinin kar payları,

• İştirak hisselerinden doğan kazançlar,

• Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları.

Tam mükellef kurumlardan elde edilen ve yukarıda sayılan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, vergiye tabi gelir 53.000 TL’yi aşıyor ise beyan edilecektir.

Buna göre, brüt kâr payının %50’si, 53.000 liralık sınır ile karşılaştırılacak, geçiyorsa beyan edilecektir. Ayrıca kâr dağıtımı sırasında ilgili şirket tarafından hesaplanan %15 (4936 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla 21 Aralık 2021 tarihinden itibaren uygulanmak üzere %10) oranındaki stopajın tamamı beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Mahsup sonrası kalan bir tutar olması halinde, bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir.

Kurumların yönetim kurulu başkan ve üyelerinin kârdan aldıkları pay menkul sermaye iradı sayılıyor. Bu gelir yukarıda açıklanan kâr payı vergilemesi esaslarına göre vergileniyor.

Yönetim kurulu başkan ve üyelerinin huzur hakkı adı altında aylık veya toplantı başına aldıkları tutarların vergilemesi farklı. Bu gelirler ücret olarak sayılır ve ücret olarak vergilendirilmesi gerekir.

Yurt Dışı Bankalardan Elde Edilen Faiz Gelirleri,

Bu gelirler Türkiye’de stopaj uygulamasına tabi olmadıklarından 2021 yılı için belirlenen 2.800 liralık beyan sınırını geçiyorsa tamamının beyan edilmesi gerekiyor. Eğer bunlar için yurt dışında ödenmiş vergiler varsa bunların Türkiye’de ödenecek vergiden mahsup edilmesi mümkündür.

Yıllık Beyannameye Dâhil Edilen Kazanç ve İratlardan Yapılacak İndirimler,

Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.

Menkul sermaye iratlarından indirim konusu yapılabilecek hususlar şunlardır;

• Hayat/şahıs sigorta primleri,

• Eğitim ve sağlık harcamaları,

•  Beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar,

• Sponsorluk harcamaları,

• Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışlar,

• İktisadi işletmeler hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,

• Bireysel katılım yatırımcısı indirimi,

• Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bazı bağış ve yardımlar.

Yukarıda sayılan hususlarla ilgili gelir vergisi beyannamesi üzerinde indirim uygulanırken, uyulması gereken indirim oranları ve sınırlara dikkat edilmesi gerekmektedir.

Beyan ve Ödeme Zamanı,

Beyan edilmesi gereken menkul sermaye iratlarının Mart ayı sonuna kadar vergi dairesine bir beyanname ile beyan edilmesi ve ödenmesi gereken verginin de iki taksitte (Mart ve Temmuz) ödenmesi gerekiyor.

Yukarıda da belirttiğim gibi menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarına bakılmaksızın beyan dışı. Elde ettiği gelirler sadece bunlardan oluşanlar için bir sorun yok. Ancak diğer gelirlerin de bulunması halinde, beyan konusunda dikkatli olmakta yarar var.

Hiç beyanname verilmeyecek gelirlerin yanı sıra, birçok gelirin beyan edilip edilmemesi sırasında da 53.000 liralık sınırın dikkate alınması gerekmektedir. Bu sınırın hesabında, menkul sermaye iratları dışında başka gelirlerin de bulunması halinde bu gelirler de dikkate alınabilecektir.

Görüldüğü üzere, beyanname verilme yükümlülüğü bir uzmandan destek almadan yerine getirilmesi pek mümkün görünmüyor. Bu nedenle birden çok kaynaktan gelirinizin olması durumunda, örneğin hem kâr payı hem de kira geliriniz var ise mutlaka bir uzmandan destek almanızı tavsiye ederim.

Tüm okuyucularıma sağlıklı günler dilerim.