Vergiye Uyumlu Mükellef Uygulamasında Son Durum Nedir?

Vergiye Uyumlu Mükellef Uygulamasında Son Durum Nedir?

02.05.2023

Vergiye Uyumlu Mükellef Uygulamasında Son Durum Nedir?

Sürekli tekrarlayan vergi affı yasaları borcunu ödeyemeyen veya ödemekte zorlanan mükelleflerin borçlarından kurtulabilmesi için bir umut ışığı oldu. Bu yolla tahsilatı yapılmakta zorlanılan birçok vergide hazinenin kasasına girmiş oldu.

Ancak vergi aflarının son yıllarda çok sık tekrarlanması, aflardan yararlananların ödeme planlarına uymaması ya da uyamaması nedenleriyle sürelerin sık sık uzatılması mükelleflerde nasılsa bir vergi affı daha çıkar düşüncesine sebep olmakta ve bu düşüncelerinde de yanılmadıklarını görmekteyiz.

Sürekli af yasası ile toplanamayan vergilerin toplanmaya çalışması kısa vadede tahsilat sorununu kısmen çözmekte ise de vergisel ödevlerini düzenli olarak zamanında yerine getiren mükellefleri de olumsuz etkilemektedir.

Vergisel ödevlerini zamanında yerine getiren mükellefleri, yasalara uygun hareket ettikleri için küstürmemek ve mağdur duruma düşürmemek için vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi uygulaması getirildi.

İlk uygulama 2017 yılı gelirlerine uygulanmak üzere 2018 yılında başlatılmış, vergiye uyumlu mükelleflerin gelir veya kurumlar vergisi beyanları üzerinden hesaplanan verginin %5’ini, ödenmesi gereken vergiden indirme imkânı getirilmiş, sonrasında ise 2019 ve 2021 yıllarında yapılan değişiklikler ile vergi indiriminden yararlanmak daha da kolaylaştırılmıştır.

Yapılan düzenlemeler sonrasında vergiye uyumlu mükellef uygulamasının son durumundan bahsedeceğim.

Vergi İndiriminden Kimler Yararlanabilir?

Vergiye uyumlu mükelleflere getirilen %5 vergi indirimi uygulamasından; ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefleri yararlanabilmektedir. Gelir vergisi mükelleflerinden ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat gelirleri için yıllık beyanname verenler %5 vergi indiriminden yararlanamazlar. Yani yedi gelir unsurundan sadece üç gelir unsuru için vergi indirimi uygulaması geçerli bulunmaktadır.

Kurumlar vergisi mükellefleri de belirtilen şartları taşımaları şartıyla %5 vergi indiriminden yararlanabilmektedir. Ancak, finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları vergi indiriminden yararlanamazlar. Buna göre, Gelir Vergisi Kanununda yer alan “Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi” uygulamasından;

• Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefleri,

• Kurumlar vergisi mükellefleri (Finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç),

yararlanabilmektedirler.

Vergi İndiriminden Yararlanmak İçin Gerekli Olan Şartlar Nelerdir?

1- İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde verilmiş olması gerekmektedir.

2- İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait süre içerisinde kesinleşmiş olması koşuluyla vergi beyannamelerindeki vergi türleri itibarıyla ikmalen, re’sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması gerekmektedir.

Kesinleşen tarhiyatların, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl için geçerli olan, yıllık indirim tutar sınırının %1’ini aşmaması durumunda bu şart ihlal edilmiş sayılmayacaktır. Dolayısıyla, 2023 yılı için (4.400.000X%1=) 44.000 TL’yi aşmayan kesinleşmiş tarhiyatlar bu şartı ihlal etmeyecektir.

3- İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla, uygulama kapsamındaki vergi beyannameleri üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenmiş olması gerekmektedir.

Mükellefin vergi aslı (vergi cezaları ile fer'i alacaklar dâhil) 1.000 Türk lirasının üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması gerekmektedir.

4- Vergi indiriminin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında Vergi Usul Kanunu’nun kaçakçılık suçlarını düzenleyen 359 uncu maddesinde sayılan fiillerin işlenmemiş olması gerekmektedir.

Vergi İndirimin Uygulanacağı Beyannameler Hangileridir?

Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmek suretiyle mükellefin ödeyeceği vergi azaltılmaktadır. %5 vergi indirimi uygulaması, sadece yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerine göre hesaplanan gelir ve kurumlar vergisi için geçerli bulunmaktadır.

Vergi İndiriminden Yararlanmak İçin Hangi Vergilerin Ödenmesi Gerekmektedir?

Vergi indirimi uygulamasından yararlanabilmek için ödenmesi gereken vergi beyannameleri;

• Yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri,

• Geçici vergi beyannameleri,

• Muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri,

• Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannamelerini,

ifade etmektedir.

Mahsuben ya da Tecil-Terkin Kapsamında Eksik Ödeme Gerçekleşmesi Halinde Ne Olur?

Ödemenin, iade alacaklarından mahsuben yapılmış olması ve indirimden yararlanıldıktan sonra iade alacağı tutarının mahsuben ödemesi talep edilen vergi borcu tutarının altına düşmesi halinde, eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin mahsuben ödenmek istenilen tutarın %10’unu aşmaması kaydıyla, bu durum vergilerin ödenmiş olması şartının ihlali anlamına gelmeyecektir.

Ayrıca tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilen vergilerin, şartların sağlanamaması halinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden on beşinci günün bitimine kadar ödenmesi halinde bu durum vergilerin ödenmiş olması şartının ihlali anlamına gelmeyecektir.

Vergi İndiriminde Üst Sınır Nedir?

Hesaplanan indirim tutarı 1/1/2023 tarihinde itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 4.400.000 Türk Lirasından fazla olamayacaktır.

İndirilecek Tutar Ödenmesi, Gereken Vergiden Fazla Olursa?

Vergi indirimi tutarının ödenmesi gereken vergiden fazla olması halinde ise kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilecektir. Bu süre içerisinde mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmeyecektir.

İndirim Şartlarının Taşınmadığı Sonradan Anlaşılırsa?

Şartları taşımadığının sonradan tespiti halinde ilgili vergilendirme döneminde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir.

Düzeltme Amacıyla veya Pişmanlıkla Verilen Beyannameler Vergi İndirimi Uygulamasından Yararlanılmasına Engel midir?

Kanuni süresi içinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak, kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler vergi indiriminden yararlanılmasına engel teşkil etmeyecektir. Ancak, indirimden yararlanılabilmesi için bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin de indirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla ödenmiş olması gerekmektedir.

Uygulama 5 yıldır yürürlükte olmasına rağmen uygulamada karşılaşılan sorunlar halen devam etmektedir. Mesela; mükellef vergi indiriminden yararlandıktan sonra, indirimin hesaplandığı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yılın, vergi incelemesine tabi tutulması sonucu; vergi aslı ve cezaları ile birlikte 1.000 Türk Lirasının üzerinde bir vergi borcu meydana gelmesi halinde yapılan indirim geçersiz sayılmakta ve gecikme faizi ile birlikte tahsil edilmektedir.

Vergiye uyumlu mükellef uygulaması ile vergi görevini eksiksiz yerine getiren mükellefleri bir nebze memnun etmesi açısından, idarece önemli bir adım atılmış bulunuyor. Vergi disiplininin tesisi açısından olumlu bir düzenleme ancak yeterli bir düzenleme değil. Mevcut düzenleme maalesef vergisel ödevlerini düzenli olarak yerine getiren mükelleflerin ağzına bir parmak bal çalmaktan öteye gidememiştir.

Tüm okuyucularına sağlıklı günler dilerim.