İzaha Davet Nedir?

İzaha Davet Nedir?

25.08.2020

Ülkemizde vergileme sistemi, vergi mükelleflerinin ödemeleri gereken vergileri kendilerinin hesaplayıp beyan etmelerine yani beyan esasına dayanmaktadır. Vergi kanunlarının öngördüğü defter ve belge düzenine göre kayıtlarını yaparlar ve ödenmesi gereken vergiyi hesaplayıp beyan ederler.

Vergi İdaresi, mükelleflerin beyanlarının doğru olup olmadığı vergi denetim elemanlarının yaptığı denetimler ile kontrol eder. Vergi müfettişlerinin mükelleflerin beyanlarını tuttukları kayıt ve ilgili belgeleri beş yıllık zaman aşımı süresi içinde inceleme yetkileri bulunmaktadır.

Vergi kayıplarını önlemek için en etkili yöntemlerden birisidir vergi denetimleri. Ancak mükelleflerin çok küçük bir oranı vergi denetimlerine tabi tutulabilmektedir. Vergi incelemelerinin bütün mükellefler nezdinde yaygınlaştırılamaması, ayrıca inceleme, tarhiyat, uzlaşma, itiraz, dava işlemlerinin sonuçlanması ve ödenecek vergi ve cezanın kesinleşmesinin çok uzun bir süreç alması, beyanların doğruluğunun kontrolünü sağlamaya yönelik başka yöntemlerin zaman içerisinde gelişmesini sağlamıştır.

Verilerin elektronik yollarla toplanması ve toplanan bu verilerin her geçen gün daha etkin kullanılmaya başlanılmasıyla da mükelleflerin beyanlarının doğruluğunun sorgulanabilme imkânları da buna bağlı olarak artmıştır.  

Vergi dairelerinin bilgi toplama, yoklama gibi çalışmaları sonucunda beyan edilen verginin kayba uğradığını gösteren emareler tespit edilebilmektedir. Bu gibi tespitlere göre işlem yapılabilmesi, vergi incelemesi gibi uzun süreyi ve yüksek maliyeti gerektirmeyen, hızlı işleyen bir müessesenin varlığını zorunlu kılmıştır.

“İzaha davet” müessesesi Vergi Usul Kanununda yapılan düzenleme ile 2016 yılında vergi sistemimize girmiştir.

Getirilen bu düzenleme ile İdare ve mükellefler arasındaki uyuşmazlıkların azaltılması, İdarenin zamanının daha etkin ve verimli alanlara kaydırılması, olayların gerçek mahiyetinin tespit edilmesine mükelleflerce daha çok katkıda bulunulması ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun artırılması amaçlanmaktadır.

İzaha Davet Uygulaması Nedir?

İzaha davet uygulaması; verginin ziyaa uğradığına işaret eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesi olup bu uygulama, izaha davet edilen mükelleflerle ilgili yapılan değerlendirmeler sonucunda vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin konuyla ilgili vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk edilmesini önlemekte veya vergi ziyaına sebebiyet verildiği durumlarda mükellefleri belirli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanmak suretiyle daha ağır müeyyidelerden korumaktadır.

Yaklaşık üç yıllık uygulama sonrasında izaha davet müessesesi 07.12.2019 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7194 sayılı Kanun’la yeniden düzenlenmiş, yeni düzenlemeye ilişkin ayrıntılı açıklama ve düzenlemeler ise 30.07.2020 tarihli Resmî gazetede yayımlanan 519 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılmıştır.

Yapılan değişiklik ile izaha davet edilenlerin izahta bulunma süreleri ile beyanname verme ve ödeme süreleri 15 günden 30 güne çıkarılmıştır. Ayrıca, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5'ini aşmayan mükelleflere maddede yer alan şartlar dahilinde ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında vergi ziyaı cezası kesilmesini düzenlemiştir.

Ön Tespit;

Vergi Usul Kanununun “İzaha davet” başlıklı 370 inci maddesinde yer alan indirimli cezanın uygulanması, yetkili merciler tarafından verginin ziyaa uğradığını gösteren emareler bulunduğuna dair ön tespitin yapılmış olduğu hallerde mümkündür.

Ön tespit; vergi incelemesi yapmaya ve/veya mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi toplamaya yetkili kılınanlar tarafından doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin, Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonuna intikal ettirilmesi neticesinde, komisyon tarafından verginin ziyaa uğramış olabileceği yönünde yapılan tespiti ifade etmektedir.

Ön tespitin şartları ise;

▪ Vergi incelemesine başlanılmamış veya takdir komisyonuna sevk işleminin yapılmamış olması,

▪  İhbarda bulunulmamış olması,

gerekmektedir.

İzaha Davet Yazısı Tebliğ Edilen Mükellef Ne Yapmalıdır?

Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefin, tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yetkili komisyona izahta bulunmaları gerekmektedir.

Süresinde yapılan izah, komisyonca en geç 45 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanacaktır.

Vergi Ziyaına Neden Olunmadığının Tespit Edilmesi;

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin vergi ziyaına neden olunmadığı yönünde mükellefçe izahta bulunulması üzerine, mükellefin izahının komisyonca yeterli bulunması ve beyanname verilmesini veya vergi beyanının tamamlanmasını gerektirir bir durumun olmadığının değerlendirilmesi halinde, değerlendirme sonucunu içeren yazı mükellefe tebliğ edilir ve mükellef hakkında söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmaz.

Vergi Ziyaına Neden Olunduğunun Tespit Edilmesi;

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin olarak, mükelleflerce yapılan izahın, izaha davet yazısında yer verilen ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarını doğrular nitelikte olduğunun veya söz konusu ön tespite ilişkin yapılan izahın yeterli bulunmayarak beyanname verilmesini gerektiren bir durumun bulunduğunun komisyonca değerlendirilmesi halinde, değerlendirme sonucunu içeren yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir.

Yapılan izahın; ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarını doğrular nitelikte olması veya yeterli bulunmaması ve mükellef tarafından beyanname verilmemiş olması halinde vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılır.

Mükellef İzahta Bulunmazsa Ne Olur?

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin olarak kendilerine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükelleflerin, bu yazının tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yetkili komisyona izahta bulunmamaları durumunda, komisyon tarafından izaha davet yazısında yer verilen ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarının beyan edilmesi gerektiğine karar verilir. Komisyonun değerlendirme sonucunu içeren yazısının tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir.

Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Kullanılması Durumunda;

Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde yer alan kaçakçılık fiilleriyle verginin ziyaa uğratılmış olabileceği hallerde haklarında ön tespit yapılanlar izaha davet edilmezler. Ancak, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse dahi ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan mükelleflere SMİYB ön tespit yazısı tebliğ edilir.

Mükellef 30 Gün İçinde Ödeme Yapmaz İse;

Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesi kapsamında verilen beyanname üzerine tahakkuk eden vergiler ile izah zammının mükelleflerce maddede öngörülen 30 günlük süre içerisinde ödenmemesi durumunda %20 oranında kesilmiş olan indirimli ceza, %50 oranı esas alınarak ikmal edilir ve izah zammının gecikme faizine dönüştürülmesi işlemi yapılır.

Mükellefin Uzlaşma Hakkı Var mıdır?

Kendilerine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler, Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde yer alan fiillerle kaçakçılık suçu işleyerek verginin ziyaa uğratılmış olabileceği hâller hariç, %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezasına ilişkin ihbarnamelerin tebliği üzerine süresi içerisinde tarhiyat sonrası uzlaşma başvurusunda bulunabilir.   

Elektronik yollarla toplanan verilerin her geçen gün daha etkin kullanılmaya başlanılmasına bağlı olarak vergi denetiminin gücünün de hızının da artacağı şüphesizdir. Mükelleflerin izaha davet ediliyor olması hem denetimlerin etkinliğini artırmakta hem de mükelleflerin daha düşük bir maliyetle mevcut sorundan kurtulmaları sağlanmaktadır.

Vergi kanunlarında bu tür uygulamaların artması dileğiyle, bütün okuyucularıma sağlıklı günler dilerim.