Ä°hbar Ä°kramiyesi
28.05.2024Ä°hbar Ä°kramiyesi
Bir ülkedeki vergi gelirlerinin yeterli düzeyde olması, o ülkedeki kayıt dışı ekonominin varlığı, toplumsal vergi bilincinin seviyesi ve mevcut mükelleflerin vergiye olan gönüllü uyumu ile çok yakından iliÅŸkilidir.
Toplumsal yaÅŸamın bir gereÄŸi olarak zaman içinde kiÅŸilerin uymaları gereken birtakım kurallar düzenlenmiÅŸtir. Bu kuralların bir bölümü, kiÅŸilerin devlete karşı yükümlülükleriyle ilgili olup ilk akla gelen vergi ödevidir. Temel çerçevesi Anayasa ile çizilen ve kanunlarla somut olarak belirlenen vergi ödevinin gerektiÄŸi gibi yerine getirilmemesi çeÅŸitli yaptırımlara baÄŸlanmıştır.
Bu yaptırımların uygulanabilmesi için öncelikle mükelleflerin kanuna aykırı hareketlerinin tespiti gerekmektedir. Vergi kanunlarının belirlemiÅŸ olduÄŸu ödevlerin yerine getirilmemiÅŸ olduÄŸunun belirlenebilmesi çeÅŸitli ÅŸekillerde olabilmektedir. Bunlardan birisi de ihbar müessesesidir.
Kayıt dışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileÅŸmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunuyor.
Kayıtlı ekonomiye geçiÅŸ sürecinde baÅŸarılı olabilmek için kamu kurum ve kuruluÅŸları, birlikler, sivil toplum kuruluÅŸları ile toplumun tüm kesimlerinin desteÄŸi, tüm kurum ve kuruluÅŸların etkin bir ÅŸekilde iÅŸbirliÄŸi içinde olması önem taşıyor. Bu kapsamda, söz konusu kayıt dışı faaliyetleri yürütenlerin tespit edilmesine sorumluluk sahibi vatandaÅŸlar da ihbarlarıyla destek oluyor.
Ä°hbar ve ödül sistemine iliÅŸkin uygulamalar 31.12.1931 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüÄŸe giren 1905 sayılı “Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların Ä°ntifa Hakları ve Daimi Vergiler Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek Ä°kramiye Hakkında Kanun” hükümlerine göre yapılmaktadır. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığının söz konusu kanun ile ilgili iç yazıları ve genelgeleri ile vergi ihbarı ikramiyesi kurumunun uygulamasına yön verilmiÅŸtir.
Herhangi bir mükellefin vergi kaçakçılığı yaptığına iliÅŸkin ihbarın, ikna edici ve somut delillere dayanması gerekmektedir. Muhbirin yaptığı ihbar ile inceleme sonucunda bulunacak olan matrah farkları doÄŸrudan iliÅŸkili olmak durumundadır. Ä°hbarın genel ve soyut kavramlarla yapılmış olması halinde ikramiye ödemesi söz konusu deÄŸildir.
Muhbirin, kaçakçılığın nasıl yapıldığıyla ilgili inandırıcı bilgi ve belgeleri dilekçesine eklemesi veya dilekçe içerisinde yer vermesi gerekmektedir. Varsayım veya tahmine dayalı ihbarlar gerçek çıksa dahi ikramiye ödenmemektedir.
Yapılan inceleme sonucunda matrah farkı belirlenmesi ve ceza kesilmesi halinde muhbire verilecek ikramiyenin 1/3’ü verginin kesinleÅŸmesi kalan 2/3’ü ise verginin tahsilinden sonra ödenmektedir. Ä°hbar ikramiyesi oranı ise kayba uÄŸratılan vergi ve cezanın %10’u dur.
Vergi kaçırılmasına iliÅŸkin ihbarı tekrar gündeme gelmesinin nedeni Gelir Ä°daresi BaÅŸkanlığının yapmış olduÄŸu bir duyurudan kaynaklanmaktadır. Söz konusu duyuruda;
Hazine ve Maliye Bakanlığınca yürütülen kayıt dışı ekonomi ile mücadele çalışmaları kapsamında vatandaÅŸların ihbar ve ÅŸikâyetlerini kolay, hızlı ve istedikleri her an (7/24) yapabilmelerine imkân saÄŸlamak amacıyla ihbar kanallarına iliÅŸkin olarak;
- Resmi internet sayfamız (gib.gov.tr),
- Dijital Vergi Dairesi (dijital.gib.gov.tr),
- GÄ°B Mobil ve Vergi Ä°letiÅŸim Merkezi (189)
hizmetleri güncellenmiÅŸtir.
Ayrıca,
- BİP Vergi İhbarı Servisi,
- X ve Instagram İhbar Hesapları,
- WhatsApp İhbar Hattı (0 552 189 0 189)
hizmete açılmıştır.
Vatandaşların ihbar edebileceği konular:
• DüÅŸük KDV Oranı Uygulanması
• IBAN / PTT Çeki Yolu ile Ödeme Talep Edilmesi
• FiÅŸ/Fatura Verilmemesi
• BaÅŸka Ä°ÅŸletmenin POS Cihazının Kullanılması
• Mükellefiyet Kaydının Olmaması
• Sahte/ Yanıltıcı Belge Düzenlenmesi veya Kullanılması
• Personel Ücretinin Elden Ödenmesi
• Kira Gelirinin Beyan Edilmemesi
• Tapu Harcının Eksik Ödenmesi
• Kaçak Ürün Satışının Yapılması
Olarak belirtilmiÅŸtir.
Hazine ve Maliye Bakanlığının ihbar ikramiyesi ödediÄŸi kiÅŸi ve ödediÄŸi ikramiye tutarı;
- 2019 yılında 411 kişi 12 milyon 300 bin 472 lira,
- 2020 yılında 249 kişi 12 milyon 345 bin 691 lira,
- 2021 yılında 253 kişi 11 milyon 674 bin 279 lira,
- 2022 yılında 251 kişi 12 milyon 390 bin 551 lira,
- 2023 yılında 176 kişi 14 milyon 832 bin 566 lira,
olmuÅŸtur.
Normal ÅŸartlarda ihbar müessesesinin, vergisini düzenli ödeyen mükelleflerin ödedikleri vergiye sahip çıkması ve vergi kaçıranları sisteme dahil ederek vergi kanunları karşısında her vatandaşın eÅŸit ÅŸartlarda vergi ödemesini saÄŸlaması için baÅŸvurdukları bir yol olması gerekmektedir.
Oysa ülkemizde ihbar sistemi biraz farklı gerekçelerle çalışmaktadır. Åžöyle ki, ihbar edilen ile ihbarcı arasında bir husumet veya bir ihtilaf yaÅŸandıktan sonra ihbar gündeme gelmektedir. Oysa vergisini düzenli beyan ederek ödeyen her mükellefin kendi hakkını ve hukukunu korumak için vergi kaçıranları Devletine bir husumet olmadan normal zamanlarda bildirmesi doÄŸru olandır.
Ancak, ülkemizde ihbar sevimsiz bir durum olarak algılanmaktadır. Kanun koyucu da bu durumu bildiÄŸinden dolayı, ihbarcıya, ortaya çıkan vergi ve ceza tutarı üzerinden %10 oranında ikramiye ödenmesini öngörmüÅŸtür.
Yeminli Mali Müşavir